Για πολλά χρόνια, την κυριότερη μέθοδο φωτισμού στο σπίτι μας, την αποτελούσαν οι λαμπτήρες πυρακτώσεως. Οι λαμπτήρες φθορισμού περιοριζόταν σε επαγγελματική χρήση, καθώς δεν ήταν κομψοί και εξέπεμπαν μόνον ψυχρό φως, ενώ οι σωλήνες νέον, λόγω του ιδιαίτερου φωτισμού τους χρησιμοποιήθηκαν μόνο για διαφημιστικές επιγραφές.

Στην συνέχεια μπήκαν στην ζωή μας οι λάμπες αλογόνου, οι λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας και οι λάμπες led, παρουσιάζοντας το κάθε είδος σημαντικά πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα. Συνήθως όμως οι λόγοι που οδηγούν τις επιλογές μας είναι κυρίως οικονομικοί και αφορούν την τιμή αγοράς των λαμπτήρων, όσο και το κόστος λειτουργίας.

Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται με απλά λόγια οι κυριότερες διαφορές μεταξύ των διαφόρων ειδών φωτισμού, ώστε να βοηθήσουν τον καταναλωτή στην επιλογή των κατάλληλων λαμπτήρων.

ΛΑΜΠΗΤΡΕΣ ΠΥΡΑΚΤΩΣΕΩΣ

Διαθέτουν  ένα λεπτό σπειροειδές συρματάκι βολφραμίου, από το οποίο περνά το ηλεκτρικό ρεύμα  όταν την ανάβουμε. Λόγω της αντίστασης που παρουσιάζει στην ροή του ρεύματος, θερμαίνεται, πυρακτώνεται και ακτινοβολεί άπλετο φως.

Για να μην "καεί" το συρματάκι αυτό, και να παραμένει συνέχεια πυρακτωμένο, η λάμπα μέσα της, έχει ένα αδρανές αέριο που ονομάζεται Αργό, που αποτρέπει την ανάφλεξη.

Πλεονεκτήματα λαμπτήρων πυρακτώσεως:

• Οικονομικές στην αγορά τους
• Δέχονται ηλεκτρονικό ρυθμιστή της έντασης του φωτισμού τους
• Κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου από οικολογικά υλικά και δεν επιβάλλεται η ανακύκλωσή τους
• Έχουν φωτισμό που δεν κουράζει
• Δεν βλάπτουν την υγεία
•  Δίνουν φως που μοιάζει περισσότερο με το ηλιακό, απ΄ ότι άλλες λύσεις.

Μειονεκτήματα λαμπτήρων πυρακτώσεως:

• Είναι ενεργοβόρες, μόνο  το 10% της ενέργειας που καταναλώνουν αποδίδεται στον φωτισμό
• Έχουν μικρή διάρκεια ζωής, περίπου 1000ώρες λειτουργίας
• Θερμαίνονται σημαντικά και μπορούν να προκαλέσουν εγκαύματα, ή ζημιές σε αντικείμενα ευαίσθητα στις υψηλές θερμοκρασίες.
• Έχουν με νόμο αποσυρθεί από την αγορά και είναι δύσκολη η αγορά τους.

Σημείωση: Μια μικρή μείωση της ισχύος σε μια λάμπα πυρακτώσεως, κατά 5W με την βοήθεια ενός dimmer, μπορεί να αυξήσει δραματικά τον χρόνο ζωής της, ακόμη και έως δέκα χρόνια!

ΛΑΜΠΕΣ ΝΕΟΝ

Μέσα σε ένα σωλήνα, περιέχεται ένα μίγμα αεριών, ένα εκ των οποίων είναι το αέριο νέον. Από μόνο του, το νέον είναι άχρωμο και σταθερό. Μόνο όταν περάσει ηλεκτρικό ρεύμα από μέσα του, αποκαλύπτει τα φανταχτερά του χρώματα.

Όταν περάσει ηλεκτρικό ρεύμα, διεγείρονται τα ηλεκτρόνια που υπάρχουν στον πυρήνα του ατόμου. Το ρεύμα δεν αρκεί για να απομακρύνει τα ηλεκτρόνια από τον πυρήνα, αλλά ερχόμενα στην αρχική τους κατάσταση, δημιουργούν μια έκρηξη ενέργειας που είναι ορατή!

Πλεονεκτήματα λαμπτήρων νέον:

• Δέχονται ηλεκτρονικό ρυθμιστή της έντασης του φωτισμού τους
• Κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου από οικολογικά υλικά και δεν επιβάλλεται η ανακύκλωσή τους
• Έχουν όμορφο φωτισμό που δεν κουράζει
• Δεν βλάπτουν την υγεία
• Μεγάλη διάρκεια ζωής από 8000 έως 20000 ώρες λειτουργίας

Μειονεκτήματα λαμπτήρων νέον:

• Είναι ενεργοβόρες, αλλά πιο οικονομικές έως 25% στην χρήση τους, σε σχέση με τις λάμπες πυρακτώσεως
• Θερμαίνονται σημαντικά αλλά λιγότερο από τις λάμπες αλογόνου.
• Δεν πρέπει να έρθουν σε επαφή με γυμνά χέρια όταν είναι ζεστές, γιατί μειώνεται σημαντικά ο χρόνος ζωής τους.

Οι λάμπες με ξένον είναι πιο αποδοτικές, αν και πιο ακριβότερες.

ΛΑΜΠΕΣ ΦΘΟΡΙΟΥ ή ΛΑΜΠΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Οι κοινές λάμπες φθορίου που χρησιμοποιούνται στα σπίτια και τα γραφεία λειτουργούν περίπου με τον ίδιο τρόπο. Μέσα στο γυάλινο σωλήνα δεν υπάρχει νέον αλλά υπάρχει υδράργυρος και αργό σε μορφή ατμού.

Περνώντας ρεύμα μέσα από το μίγμα, εκπέμπεται ορατό μπλε φως και υπεριώδη ακτινοβολία. Αυτή η εκπομπή φωτός δε θα είχε κάποια χρησιμότητα όμως, αν δεν υπήρχε επικάλυψη φωσφόρου στο εσωτερικό του σωλήνα.

Ο φώσφορος προκαλεί αντίδραση με τα αέρια και μετατρέπει το φως ώστε να είναι ορατό. Η διαδικασία αυτή είναι τόσο αποτελεσματική που μια λάμπα 40watt μπορεί να δώσει τόσο φως όσο δίνει μια λάμπα πυρακτώσεως των 150 watt!

Πλεονεκτήματα λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας:

• Οικονομικές στην αγορά τους, όχι όμως όσο οι λάμπες πυρακτώσεως
• Οικονομικές στην κατανάλωση ενέργειας
• Δεν θερμαίνονται σημαντικά
• Έχουν φωτισμό που δεν κουράζει
• Δεν βλάπτουν την υγεία
• Μεγάλη διάρκεια ζωής από 5000 έως 10000 ώρες λειτουργίας

Μειονεκτήματα λαμπτήρων εξοικονόμησης ενέργειας:

• Όταν πλησιάζουν προς το τέλος τους, τότε αρχίζουν να τρεμοπαίζουν, οπότε μπορεί να χρειαστεί να τις αλλάξουμε και πριν την ώρα τους.
• Δεν δέχονται ηλεκτρονικό ρυθμιστή για την ένταση του φωτισμού τους
• Για την κατασκευή τους χρησιμοποιείται υδράργυρος, που είναι ιδιαίτερα τοξικός. Επιβάλλεται η ανακύκλωσή τους για την προστασία του περιβάλλοντος.
• Εκπέμπουν ακτινοβολία UV που βλάπτει την υγεία μας

Οι λάμπες εξοικονόμησης ενέργειας πολλές φορές καίγονται πολύ νωρίτερα από το όριο ζωής που δίνει ο κατασκευαστής. Η διάρκεια ζωής τους εξαρτάται από τη χρήση και τον τύπο τους (συχνά αναβοσβησίματα, κτλ) .

Τα ποσά του υδράργυρου που περιέχουν, αλλά και η ακτινοβολίες που εκπέμπουν δεν είναι τόσο μεγάλα ώστε να μας κάνουν να ανησυχήσουμε για την υγεία μας με την χρήση τους, ή αν σπάσει μια λάμπα στον χώρο μας. Αφήνουν όμως μεγάλα ερωτηματικά σε περιπτώσεις μακροχρόνια έκθεσης.

Δεν είναι όλοι οι λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας ίδιοι. Ποικίλουν μεταξύ τους, τόσο από άποψη της τιμής αγοράς τους, όσο και λόγω της χρήσης για την οποία προορίζονται. Μερικές φορές μάλιστα, οι λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας,  δεν εξοικονομούν ενέργεια!

ΛΑΜΠΕΣ ΑΛΟΓΟΝΟΥ

Ονομάζονται και "λαμπτήρες ιωδίου - χαλαζία" και περιέχουν αδρανές αέριο και ατμούς ιωδίου ή βρωμίου. Έχουν σχήμα σωλήνα μικρής διαμέτρου με αξονική διαμήκη διάταξη του νήματος βολφραμίου. Το γυαλί είναι χαλαζιακό και όταν λειτουργεί ο λαμπτήρας, η θερμοκρασία του φθάνει στους 600°C.

Οι λαμπτήρες αλογόνου αναπτύχθηκαν για να λύσουν το πρόβλημα της μικρής διάρκειας ζωής των λαμπτήρων πυράκτωσης καθώς ένας τυπικός λαμπτήρας αλογόνου έχει διάρκεια ζωής περίπου 2000 ώρες, σχεδόν διπλάσια από έναν τυπικό λαμπτήρα πυράκτωσης.

Πλεονεκτήματα λαμπτήρων αλογόνου:

• Οικονομικές στην αγορά τους, όχι όμως όσο οι λάμπες πυρακτώσεως
• Δέχονται ηλεκτρονικό ρυθμιστή της έντασης του φωτισμού τους
• Κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου από οικολογικά υλικά και δεν επιβάλλεται η ανακύκλωσή τους
• Έχουν φωτισμό που δεν κουράζει
• Δεν βλάπτουν την υγεία
• Μεγάλη διάρκεια ζωής από 2000 έως 5000 ώρες λειτουργίας

Μειονεκτήματα λαμπτήρων αλογόνου:

• Είναι ενεργοβόρες, αλλά πιο οικονομικές έως 25% στην χρήση τους, σε σχέση με τις λάμπες πυρακτώσεως
• Θερμαίνονται σημαντικά και μπορούν να προκαλέσουν εγκαύματα, ή ζημιές σε αντικείμενα ευαίσθητα στις υψηλές θερμοκρασίες.
• Δεν πρέπει να έρθουν σε επαφή με γυμνά χέρια, γιατί μειώνεται σημαντικά ο χρόνος ζωής τους

ΦΩΤΙΣΜΟΣ LED

Οι LED λειτουργούν εντελώς διαφορετικά από τους άλλους λαμπτήρες αφού αποτελούν μια ηλεκτρομαγνητική πηγή φωτισμού – στην ουσία πρόκειται για ημιαγωγούς οι οποίοι εκπέμπουν φωτεινή ακτινοβολία όταν δέχονται ηλεκτρική τάση.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ – ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ:

Πλεονεκτήματα LED:

• Έχουν μικρό μέγεθος που τα κάνει ιδανικά για κρυφό φωτισμό
• Δεν επηρεάζονται από συχνά αναβοσβησίματα
• Έχουν την καλύτερη απόδοση και η χρήση τους είναι με διαφορά πιο οικονομική από άλλες λύσεις
• Δεν είναι εύθραυστα
• Δεν περιέχουν τοξικά υλικά, δεν διαχέουν βλεβερές ακτινοβολίες και συνεπώς δεν βλάπτουν την υγεία
• Δεν θερμαίνονται σημαντικά
• Δέχονται ηλεκτρονικό ρυθμιστή της έντασης του φωτισμού τους
• Μεγάλη διάρκεια ζωής από 35000 έως 50000 ώρες λειτουργίας

Μειονεκτήματα LED:

• Ακριβά στην αγορά τους
• Είναι ευαίσθητα στις υψηλές θερμοκρασίες. Αν για κάποιο λόγο ζεσταθούν σημαντικά, μπορεί να καταστραφούν
• Είναι ευαίσθητα στις υψηλές τάσεις. Τάση υψηλότερη από αυτή της λειτουργίας τους τα καταστρέφει
• Αν για κάποιο λόγο ζεσταθούν σημαντικά, μπορεί να καταστραφούν

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ

Για οικιακή χρήση συνίστανται λαμπτήρες Warm-White (ζεστό χρώμα, ελαφρώς υποκίτρινο) αντί του Day-light ή Cool-white (κρύο χρώμα με ελαφρά μπλε χροιά). Ακόμη και αν το «κρύο λευκό» οπτικά μοιάζει να σας αρέσει περισσότερο, προσπαθήστε να δείτε το αγαπημένο σας χρώμα κάτω από αυτό το φως και θα αλλάξετε γνώμη!

Οι λαμπτήρες εξοικονόμησης ενέργειας, πρέπει να έχουν διπλό περίβλημα ώστε να προστατεύονται οι σωλήνες που παράγουν το φως.

Ζητάτε πιστοποιημένα προϊόντα που παρέχουν εγγυήσεις για τη φωτεινή απόδοση, την ασφάλεια του χρήστη και τη φιλικότητα προς το περιβάλλον. Ελέγξτε την ενεργειακή κλάση.

Η αναλογία όσον αφορά τα Watt μεταξύ των λαμπτήρων φθορισμού έναντι της πυράκτωσης, είναι 1:4 και όχι 1:5 όπως ισχυρίζονται οι κατασκευαστές.

Για να "μετρήσουμε" τη φωτεινότητα μιας λάμπας ή γενικά του φωτός, χρησιμοποιούμε μία μονάδα μέτρησης που ονομάζεται lumen. Όσο περισσότερα τα lumens ανά watt, τόσο μεγαλύτερη η φωτεινότητα. Αντίστοιχα, όσο περισσότερα τα watt, τόσο μεγαλύτερη η φωτεινότητα, αλλά και η κατανάλωση ρεύματος.

Οι μετρήσεις των κατασκευαστών λαμπτήρων νέας τεχνολογίας, που κάνουν για  να τις συγκρίνουν με τις λάμπες πυρακτώσεως γίνονται υπό ιδανικές συνθήκες. Αν ο κατασκευαστής ότι η συγκεκριμένη λάμπα αντιστοιχεί π.χ. σε μια λάμπα πυρακτώσεως 60W,η πραγματικότητα συνήθως τον διαψεύδει. Γι αυτό αγοράστε λάμπες με μεγαλύτερη φωτεινότητα από αυτήν που επιθυμείτε.

Αν θέλετε να αλλάξετε όλες τις λάμπες του σπιτιού σας, μην τις αγοράσετε αμέσως. Πάρτε αρχικά μία ή δύο και δείτε αν σας ικανοποιούν.

Οι λάμπες εξοικονόμησης δεν έχουν πάντοτε την ίδια μορφή. Έτσι αν χρειαστεί να αλλάξετε μία λάμπα σε ένα πολύφωτο, αυτή θα είναι διαφορετική από τις άλλες αν δεν βρείτε στην αγορά την συγκεκριμένη μάρκα και τύπο.

Τα dimmer για τις λάμπες LED είναι διαφορετικά από αυτά για τις λάμπες πυρακτώσεως και αλογόνου. Βεβαιωθείτε για την συμβατότητα του dimmer πριν κάνετε αγορά της λάμπας.

Παρακάτω παρατίθεται ένας συνοπτικός πίνακας με συγκριτικά χαρακτηριστικά διαφόρων τύπων λαμπτήρων.

Trivia: Η λάμπα της παρακάτω φωτογραφίας, λειτουργεί ακατάπαυστα από το 1901, σε έναν πυροσβεστικό σταθμό στην Καλιφόρνια! Η συγκεκριμένη λάμπα δεν σβήνει ποτέ εκτός βέβαια από της περιπτώσεις διακοπής ρεύματος.

Μια ζωντανή απόδειξη πως οι λάμπες πυρακτώσεως μπορούν να έχουν τεράστια διάρκεια ζωής, σε βάρος όμως της απόδοσής τους (μεγάλη κατανάλωση με λίγο φως).

Πηγές: www.coolweb.gr, Βικιπαίδεια, ec.europa.eu, flashlight.gr,